Dibortzioaren problema (Markos 10,02-16)
Urteko 27. igandea B 2021-10-03

Bere ebanjelioaren bigarren zatia ikasleen formazioari eskaini dio Markosek. Askotariko aldeak aipatzen ditu formazio horretan, baina ordena logikorik gabe eman ditu. Joan den igandean adiskideez eta arerioez mintzatu zen ebanjelioa eta eskandaluaren problemaz. Gaurkoak dibortzioa du ardatz. Bi eszena dakartza kontaerak: lehenengoan, fariseuek Jesusi egindako galdera dator, ea, alegia, zilegi al den emaztea zapuztea eta jaso duten erantzuna (Mk 10,2-9); bigarrengoan, etxean jada, gai berean tematu dira ikasleak eta beste erantzun bat jaso dute (Mk 10,10-12). Hemen bukatuko litzateke liturgiak baimentzen duen irakurgaia laburra. Luzeak, ordea, haurrak bedeinkatzearen pasadizoa gehitu du (Mk 10,13-16), oso erlazionatua beronen aurrekoarekin; izan ere, emakumeak eta haurrak dira familia-gizarteko izaki ahulenak. Eta halakoen alde jarri da Jesus.

Ezkontzaren hasierako ideala (Hasiera 2,18-24)

Hasiera liburuaren arabera, Jainkoak ez du sortu emakumea gizonezkoa torturatzeko (Pandora mito grekoan bezala), baizik eta osagarri barnekoi bezala, haragi bat bera moldatzeraino. Hasierako egitasmo hark ez du eskaintzen aukerarik senarrak emaztea zapuzteko; ezkontzen denak utzi behar dituenak aita-amak dira, beste familia bat eratu ahal izateko. Hasiera liburuko 1,27ak argi eta garbi aitortzen du ezkontzaren hautsezintasuna: gizona eta emakumea izaki bat bilakatzen dira.

Dibortzioaren errealitate tristea

Horrenbestez, edozein juduk daki ezen gizonezkoa eta emakumea bat egiteko eta elkar osa dezaten kreatu dituela Jainkoak. Badaki ere, ordea, ezkontza-problemak Adamekin eta Evarekin hasi direla. Ezkontzak, batasun barnekoia eta adiskide-bizikidetasuna balio-muin ez ziren garaian ere, gatazka larriri bide ematen die.

Horregatik, antzinatik onartzen da, ekialdeko beste herrietan bezala, dibortzioaren posibilitatea. Are gehiago, rabinotar tradizioak uste du pribilegio bat dela dibortzia, Israelek bakarrik bizia. Targum Palestinatarrak (Qid. 1,58c, 16 hurr.) segidako hitz hauek ipini ditu Jainkoaren ahoan: «Israelen banatzeko aukera eman dut Nik, baina ez dut eman banatzeko aukerarik beste nazioetan»; Israelen bakarrik «eman dio Jainkoak bere izena dibortzioari».

Dibortzioaren legea Deuteronomio liburuan dator, 24,1 etab., zeinetan hau arautzen baita: «Eman dezagun norbait emakume batekin ezkontzen dela, baina gero emakumeagan zerbait lotsagarria aurkitzen duela eta ez zaiola atsegin; orduan, dibortzio-agiria idatzi, emakumeari eman eta bidali egiten duela etxetik…».

Atentzioa ematen du lege honetan ageri den matxismo lotsagarriak: gizonezkoak bakarrik zapuztu dezake eta etxetik bidali ezkontidea. Garaiko ikusmiran bere logika du horrek; izan ere, emakumea erosten den gauza baten aski antzekotzat ematen dute (telebista bat edo hozkailu bat bezala), itzuli daitekeen gauzatzat, komenigarri gertatzen ez bada. Halaz guztiz, duela hogei mendeko sentiera gurea ez bezalakoa izan arren (nola gizonezkoen ala emakumeen artean), orduan ere jende bat sentiberago izan zitekeen, dudarik gabe, emakumearen zoriaz. Xehetasun hori oso interesgarri da Jesusen jarrera ulertzeko. Nolanahi den, judu-talde erlijioso guztiek ezagutzen dute legea. Beraz, txundigarria gertatzen zaigu, lehen begiratuan, fariseuek Jesusi egindako galdera.

Fariseuak eta Jesus (Mk 10,2-9)

Edozein judu jainkozalek erantzuten ahal zuen: «Bai, gizonezkoak zilegi du emaztea zapuztea». Jesus, ordea, judu jainkozale izateaz gain, emakumeen oso hurbileko ageri da, onartzen ditu bere taldean, onartzen ditu bidelagun. Bat ote dator Jesus gizonezkoak emaztea zapuztearekin? Honela ulertzen da Markosen iruzkin labur hau: «zirikatzeko» galdetu zioten. Zirt edo zart egin beharrean jarri nahi izan dute Jesus: aukera egin beharrean emakumearen duintasunaren eta Moisesen legeari leial izatearen artean. Edozein aukera egiten duela, gaizki geldituko da: bere jarraitzaile emakumeen aurrean edota herriaren eta agintari erlijiosoen aurrean.

Jesusen erreakzioa ausarta bezain burutsua izan da. Berak ere zirt edo zart egin beharrean jarri ditu fariseuak: Jainkoa ala Moises aukeratu beharrean. Galdera lau batekin hasi da: «Zer agindu dizue Moisesek?» Eta, ondoren, kontraerasora jo du, bereiziz Moisesek une jakin batean idatzi zuena eta Jainkoak giza historiaren hasieran izan zuen egitasmoa. «Jainkoak uztartua ez dezala gizakiak aska» gogora ekartzearekin Jesusek hasieratik egin dio uko dibortziorako edozein arrazoiri.

Moisesek gerora onetsi duen zapuztea ez da gauza ideala, baizik eta «zeuen burugogorkeriagatik» onetsi zuen. Jesusen interpretazio honek berritasun handia dakar, zeren eta Moisesen legea bere testuinguru historikoan ezarri baitu. Juduaren berezko jarrera, Torah guztia (Pentateukoa) multzo aldaezintzat hartzekoa zen, inolako zirrikiturik gabetzat. Rabino batzuek heretikotzat gaitzesten zituzten hau esaten zutenak: «Moisesen Lege guztia da Jainkoarena, halako esaldi hura salbu». Jesusek, aldiz, biok bereizten ditu: Jainkoaren hasierako egitasmoa eta geroko interpretazioak; hauek ez dute lehenaren balio bera; are gehiago, lehenaren kontra ere egon daitezke.

Ikasleak eta Jesus (Mk 10,10-12)

Pasadizo honek aurrekoaren konklusio praktikoak atera ditu dibortziatzen diren bientzat: nola gizonezkoarentzat hala emakumearentzat. Emakumeak, senarragandik dibortziatu eta beste batekin ezkontzen bada, adulterioa egiten du hitzek posibletzat ematen dute emakumea dibortziatzea; juduen legeak, aldiz, senarraren lanbideak bizikidetasuna ezinezko bihurtzen zuen kasuan bakarrik ematen zuen hori aukeratzat; adibidez, larruginen kasuan, likido kirasdunak erabiltzen zituztelako. Erromatar legediak, aitzitik, onartzen zion emakumeari dibortziatzeko eskubidea. Horregatik, autore batzuek zantzu bat ikusten dute hemen, esateko, Markosen ebanjelioa Erromako kristau-elkartearentzat idatzi zela. Erromaren historiaren lehen bost mendeetan (K.a.VIII-III) dibortziorik izan ez bazen ere, geroago sartu zen.

Gogoeta dibortzioaz

Ebanjelio hau mezakoan irakurtzen den bakoitzean, baldin eta bertan diren ezkontza-bikoteek dibortziatzeko asmorik ez badute, eta erlijioso-erlijiosek ezin baitute, pentsa zitekeen beste pasarte batekin ordezkatzea. Halaz guztiz, dibortzioaren errealitatea azken urteotan hartaraino hedatu delarik, eta kristau-familia askori hain zuzenean baitagokio, mesedegarri da Hasiera liburuak proposatu duen ideala, gizonezkoaren eta emakumearen batasun hertsia, gogora ekartzea. Badute arrazoirik asko baturik jarraitzen dutenek Jainkoari eskerrak emateko eta krisialdia bizi dutenen eta beste bizitza bati ekin diotenen alde otoitz egiteko.

Haurrak, ikasleak eta Jesus (Mk 10,13-16)

Aurreko eszena hori «etxean» gertatu da. Orain, ematen du, kalera irten direla, eta hor gertatzen da segidako hau.

Haurrak Jesusengana eramaten badituzte, uki ditzan, gurasoek uste dutelako da ezen aparteko pertsonaia erlijioso batek fisikoki ukitzea onuragarri izango dutela.

Zergatik egiten diete errieta ikasleek? Jesusi gogaikarri zaizkiolako? Gauza inportanteagoetatik desbideratzen dutelako? Hondo-hondoan nabari zaie haurrei ez dietela arretarik eskaintzen.

Haurren garrantzia Jainkoaren erreinuari dagokionez Urteko 25. igandean ikusi dugu, Markosen 9,36-37 pasartean. Orduan esandakoari gehitu behar zaio ezen Israelen modu berezian balioztatzen zela haurren errugabetasuna: beranduko midras batek esaten du Sekina erbestera joan zela, ez Sanedrinarekin, ez apaiz-taldeekin, baizik eta haurrekin (Eka Rabbati 1,6).

Azkenean, eskatua baino gehiago lortzen dute gurasoek. Jesusek beren haurrak uki zitzan nahi zuten. Jesusek bere besoetan hartu eta bedeinkatu egin ditu.

Gogoeta haurren bataioaz

Bigarren mendetik San Agustin bitartean sutsuki eztabaidatu zuten Elizan haurrak bataiatu ala ez, adineko izan arte itxaron ala ez. Gure aldi honetan berriro harrotu da arazo hori. Dudarik ez duena da, haur bataiatuak erregalu huts bezala hartzen duela Jainkoaren erreinua, inolako merezimendurik gabe, beraren gurasoen fedeagatik. Alde honetatik, adibide argi-argia dute Jainkoaren kide izatea beren merezimenduengatik hartzen dutela uste dutenek. Guztiok gonbidatzen gaitu honek nork bere bataioa esker onez eta apal-apal gogoratzera.

José Luis Sicre